Xlorid kislota, bu toshni erita olmaydi
Hatto xlorid kislota ham eritolmaydigan tosh
Ushbu tosh qimmatbaho minerallar ro’yxatiga kiritilmagan, uni mag’rur deb atash mumkin emas va qimmatbaho zargarlik buyumlarida ko’rish mumkin. Ammo unga o’z maqomini butunlay o’zgartirib, qora bo’lmagan toshdan porlab turgan olmosga aylanish uchun atigi bir soniya kerak.
Eng ko’p terilgan toshlardan biri bo’lib, u inson hayotining deyarli barcha sohalarida o’z dasturini topdi va uning ta’sir doirasi o’sishda davom etmoqda. Bugungi kunda bu maktab o’quvchilari va atom elektr stantsiyalari ishlab chiqaruvchilari orasida bir xil darajada talabga ega. Barcha zamonaviy gadjetlarga quvvat beradigan mineral grafit deb ataladi.
Qadim zamonlardan beri grafit konlari katta iqtisodiy qiziqish uyg’otdi. Uzoq vaqt davomida butun Evropa uchun mineralning yagona manbai kichik ingliz Borrowdale shahri edi. Faqatgina uning hududida qalam ishlab chiqarishga yaroqli eng sifatli namunalarni topish mumkin edi. O’rta asrlarda tosh asosan yozuv va rasm uchun ishlatilgan. Qora yumshoq mineral har qanday sirtda xlorid kislota aniq yog’li izlarini qoldirdi. Ushbu xususiyatni payqagan ingliz cho’ponlar qo’ylarni grafit bilan marker sifatida belgilashgan. Rassomlar ularni yog’och ramkaga joylashtirib, rasmlarini bo’yashdi. Keyinchalik grafit harbiy maqsadlarda ishlatilgan. U zambaraklar ishlab chiqarish uchun qoliplarni tayyorlashda ishlatilgan. Qobiqlar zarba berish masofasini oshirgandan ko’ra yumshoqroq edi. Britaniya parlamenti hatto grafitni strategik muhim xom ashyo sifatida tan oldi. O’sha paytda mavjud bo’lgan qonunlarga ko’ra, mineralni qora bozorda sotish davlatga xiyonat deb qabul qilingan. Buning uchun ular qamoqqa surgun qilingan va hatto qatl etilgan. Toshni qazib olish yiliga bir yarim oy bilan cheklanganida, uning narxi osmonga ko’tarildi. Oddiy qalam ajoyib pulga arziydi. Grafit hatto siyosiy ta’sir vositasi bo’lgan. Kimga sotishni va kimga sotmaslikni hal qilib, Angliya 17-asrda xlorid kislota e’lon qilingan iqtisodiy blokadasi doirasida Frantsiyani qalamsiz qoldirdi.
Afsonalarga ko’ra, grafit nafaqat moliyaviy ahvolni yaxshilashga, balki egasining sog’lig’ini yaxshilashga ham qodir. Gomeopatiya asoschisi nemis olimi Xannemann birinchi marta uni tibbiy maqsadlarda ishlatishni taklif qildi. Uning tajribalari tosh likenlardan xalos bo’lishga yordam berishini isbotladi. Bugungi kunda grafit eng mashhur gomeopatik davolanish vositalaridan biridir. Surunkali teri kasalliklari uchun tavsiya etiladi, u ko’plab dorilarga kiritilgan.
Bunday keng qo’llanilish, yuqori talab va ishlab chiqarish hajmiga qaramay, nisbatan past narxlar grafitga xosdir.
Mineralga ega bo’lgan xususiyatlarni juda uzoq vaqt davomida sanab o’tish mumkin. Darhaqiqat, noyob fazilatlar to’plami jihatidan toshning o’xshashlari yo’q. Ulardan eng g’ayrioddiyligi – bu elektr tokini o’tkazish qobiliyati va hech qanday kislotada erimaydi, hatto akva regiya deb ham ataladi. Mineral va atom energiyasi juda qadrlanadi. Bunday materialdan yasalgan tayoqchalar yadro reaktsiyasini boshqarishga yordam beradi, uni kerakli vaqtda sekinlashtiradi yoki kuchaytiradi.
